Riim Lagerwerf 
Een Zachte Dinacharya voor Balans en Vernieuwing
De natuurlijke ritmes van het lichaam eren
Binnen de Ayurveda wordt de menstruatie (rajodarshana) gezien als een natuurlijke, maandelijkse zuivering die wordt geleid door de neerwaartse stroom van apana vata.
De klassieke teksten beschrijven deze periode als een tijd om te rusten, warm te blijven en het lichaam te voeden zodat het reinigingsproces soepel kan verlopen.
Ook in de moderne functionele en westerse geneeskunde wordt de menstruatie beschouwd als een vitale graadmeter voor de algehele hormonale, metabole en zenuwstelsel-balans.
Beoefeningen om te vermijden tijdens de menstruatie
Om de natuurlijke neerwaartse beweging van apana vata te ondersteunen, raadt de Ayurveda aan bepaalde handelingen te beperken die de energiestroom kunnen verstoren of extra belasting geven.
1. Abhyanga (Oliemassage)
Vermijd een volledige lichaamsmassage met olie tijdens de menstruatie. Volgens de Ashtanga Hridayam kan dit de natuurlijke zuivering en de neerwaartse energiestroom verstoren.
2. Intensieve lichamelijke inspanning
Zware training of tillen kan vata verergeren en leiden tot vermoeidheid of krampen. Westerse fysiologie bevestigt dat overmatige inspanning de afgifte van prostaglandinen kan verhogen, wat pijn versterkt.
3. Blootstelling aan kou
Koude voeding, koude baden en koude omgevingen vernauwen de srotas (lichaamskanalen) en kunnen krampen verergeren. Warmte ondersteunt doorbloeding en ontspanning.
4. Onderdrukken van natuurlijke aandrang
De Charaka Samhita waarschuwt voor het onderdrukken van natuurlijke behoeften zoals urineren, ontlasten, slapen, honger of emoties. Dit verstoort vata en kan klachten versterken.
5. Vasten of maaltijden overslaan
Tijdens de menstruatie verliest het lichaam energie en bloed. Regelmatige, voedzame maaltijden helpen om de ojas(levenskracht) te behouden en de bloedsuikerspiegel stabiel te houden.
6. Nasya (Neus-olietherapie)
Het gebruik van neusolie wordt tijdens de menstruatie afgeraden, omdat het de natuurlijke neerwaartse stroming van apana vata kan verstoren.
Ondersteunende Ayurvedische beoefeningen / routines tijdens de menstruatie
De Ayurveda legt de nadruk op harmonisatie en zachtheid – het creëren van omstandigheden waarin rust, warmte en voeding het lichaam helpen herstellen.
1. Rust en ontspanning
Beperk werkdruk en geef het lichaam toestemming om te vertragen. Rust of lichte herstellende yoga bevordert ontspanning. Ook in de moderne geneeskunde wordt rust gekoppeld aan lagere cortisolspiegels en minder ontstekingsreacties.
2. Warmte en comfort
Houd het lichaam warm met zachte kleding en dekens. Een warmwaterkruik op de onderbuik kan de spieren ontspannen en de bloeddoorstroming verbeteren.
3. Hydratatie
Drink warm water of kruidenthee van komijn, koriander, venkel of gember. Dit ondersteunt de spijsvertering en vermindert een opgeblazen gevoel.
4. Voedzame voeding
Kies voor lichte, vers bereide, warme gerechten zoals khichdi, soep of gestoofde groenten. Gebruik milde specerijen (komijn, koriander, kurkuma, gember). Vanuit westers oogpunt zijn ijzer, magnesium en B-vitamines belangrijk om bloed en energie aan te vullen.
5. Emotionele balans
De menstruatie nodigt uit tot reflectie. Ademhalingsoefeningen, meditatie of schrijven helpen emoties te reguleren en rust te brengen.
6. Zachte beweging
Korte wandelingen of rustige rek- en strekoefeningen stimuleren de circulatie zonder de energie te belasten.
7. Tong schrapen
Blijf dagelijks de tong reinigen om ama (gifstoffen) te verwijderen en de mond- en darmgezondheid te ondersteunen.
8. Droog borstelen (Garshana)
Een lichte vorm van droog borstelen kan de lymfestroom bevorderen, mits het comfortabel aanvoelt. Vermijd het bij vermoeidheid.
9. Neti (Neusreiniging)
Wie gewend is aan jala neti kan dit zacht blijven doen met warm, steriel water, maar sla dagen met hevige bloeding over.
Ayurveda en functionele/westerse geneeskunde in samenhang
Zowel de oude als de moderne benadering erkennen dat de menstruatie een spiegel van gezondheid is.
| Ayurvedisch perspectief | Functioneel / westers perspectief |
|---|---|
| Beheerst door apana vata (neerwaartse energie) | Geregeld via de hypothalamus-hypofyse-ovariële as |
| Maandelijkse zuivering van rakta dhatu en verwijdering van ama | Afschilfering van het baarmoederslijmvlies onder hormonale invloed |
| Verstoord door kou, overbelasting en het onderdrukken van natuurlijke aandrang | Beïnvloed door stress, slaapgebrek, bloedsuikerschommelingen en voedingstekorten |
| Hersteld door warmte, rust, zachte beweging en voedzaam eten | Ondersteund door ontstekingsremmend dieet, voldoende mineralen, stress- en slaaphygiëne |
Beide systemen benadrukken het belang van rust, evenwichtige voeding en stressbeheersing voor een gezonde cyclus.
Veelgestelde vragen
Kan ik yoga beoefenen tijdens mijn menstruatie?
Ja, maar beperk je tot zachte, herstellende houdingen, ademhalingsoefeningen en korte wandelingen. Vermijd inversies en intensieve series die de neerwaartse energiestroom kunnen hinderen.
Mag ik koffie drinken?
Met mate. Cafeïne kan bij sommige vrouwen angst of krampen versterken. Kruidentheeën zijn vaak zachter voor het lichaam in de eerste dagen.
Wat kan ik eten bij weinig energie?
Warme, licht verteerbare maaltijden met complexe koolhydraten, plantaardige eiwitten en ijzerrijke voedingsmiddelen (peulvruchten, groene bladgroenten), aangevuld met magnesiumrijke producten (noten, zaden, cacao).
Wanneer moet ik medische hulp zoeken?
Raadpleeg een arts of therapeut bij hevige pijn, zeer sterke bloeding, onregelmatige cycli of klachten die het dagelijks leven beperken. Integratieve zorg kan de Ayurvedische en westerse benadering mooi combineren.
Geselecteerde referenties
- Charaka Samhita, Sutra Sthana (hoofdstukken 7 en 30)
- Sushruta Samhita, Sharira Sthana 2
- Ashtanga Hridayam, Sutra Sthana 2
- Lad, Vasant. Textbook of Ayurveda, delen 1–3
- Douillard, John. The Complete Book of Ayurvedic Home Remedies
- American College of Obstetricians and Gynecologists: Menstruation as a Vital Sign
- Institute for Functional Medicine: Female Hormonal Health and the HPA Axis
Disclaimer: Deze tekst is bedoeld voor educatieve doeleinden en vervangt geen persoonlijk medisch advies. Raadpleeg altijd een gekwalificeerde zorgverlener voor individuele aanbevelingen.
